Muzeum w Raciborzu

---

Historia

Muzeum w Raciborzu ma swoją długą historię sięgającą początków XIX wieku, kiedy to w roku 1819 zainaugurowano działalność Gimnazjum Królewsko-Ewangelickiego. W ramach tej instytucji zaczęto zbierać różnorodne eksponaty, które służyły nauczycielom jako pomoce dydaktyczne w prowadzeniu zajęć. Przygotowywane przez pedagogów zbiory były starannie segregowane, klasyfikowane według tematów oraz przypisywane do odpowiednich działów, takich jak Historia Naturalna, Numizmatyka, Sztuka oraz Starożytności, Rysunek, Matematyka i Fizyka, Geografia, Muzyka, a także Sztuka Pomnikowa.

W miarę jak rosło zainteresowanie zbiorem, pojawiła się idea stworzenia Muzeum w Raciborzu, by umożliwić publiczności zapoznanie się z cennymi eksponatami. Inicjatywa zdobyła poparcie władz miejskich, które udostępniły nieużytkowany, dawno opuszczony budynek przy ulicy Gimnazjalnej 1, pozostający bezczynny od 1911 roku. Muzeum zostało oficjalnie otwarte 4 grudnia 1927 roku. Oprócz prywatnych zbiorów muzeum, wystawione zostały także bogate zbiory archeologiczne z Prowincjonalnego Urzędu ds. Opieki nad Zabytkami Kultury i Prehistorii, który od roku 1934 przekształcił się w Krajowy Urząd ds. Prehistorii Górnego Śląska z siedzibą w Raciborzu. W tymże miejscu znajdowała się również biblioteka, która z uwagi na rozwijające się zbiory została wkrótce przeniesiona, co umożliwiło zwiększenie przestrzeni wystawowej.

W trakcie reorganizacji wystaw, która miała miejsce w latach 1936-1938, w kościele odkryto polichromię z I połowy XVII wieku, przedstawiającą Zesłanie Ducha Świętego oraz Adorację Świętej Eufemii. Otwarcie muzeum po nowej aranżacji wnętrza miało miejsce 12 lutego 1938 roku. Część eksponatów z Działu Historii Naturalnej przeniesiono do budynku usytuowanego naprzeciwko, a zbiory archeologiczne przeniesiono do nowej lokalizacji przy ulicy Wojska Polskiego, gdzie stworzono wystawę pt. „Prahistoria regionu”.

W wyniku dramatu II wojny światowej wiele cennych eksponatów uległo zniszczeniu i rozproszeniu, jednak po zakończeniu konfliktu zachowało się około 900 artefaktów. Muzeum zostało ponownie otwarte 21 kwietnia 1948 roku, a 15 grudnia 1949 roku przeszło proces upaństwowienia. Do roku 1953 muzeum dysponowało już 2127 eksponatami. W miarę jak zbiory nadal się powiększały, konieczne stało się przystosowanie kolejnej lokalizacji dla ekspozycji, która obecnie znajduje się przy ul. Chopina 12.

W latach 1976-1983 przeprowadzono znaczny remont wnętrza muzeum, w trakcie którego, między innymi, udało się przywrócić gotycki wygląd prezbiterium. Muzeum w Raciborzu, jako ważny ośrodek kultury, kontynuuje pielęgnowanie oraz prezentację regionalnych zbiorów, stanowiących istotną część kulturowego dziedzictwa regionu.

Siedziba

Muzeum w Raciborzu znajduje się w dawnej świątyni Dominikanek, poświęconej Duchowi Świętemu, ulokowanej przy ulicy Gimnazjalnej 1. Ten zabytkowy obiekt, zarejestrowany pod numerem A/613/59, został dostosowany do celów wystawienniczych. W jego wnętrzu można oglądać wystawy stałe, które przyciągają pasjonatów historii i kultury. Wśród tematycznych ekspozycji można wyróżnić:

• Odkrycia w kościele Dominikanek,
• Cynę śląską,
• W domu Ozyrysa,
• Sztukę dawną.

Natomiast w kamienicy przy ul. Chopina 12, również wpisanej do rejestru zabytków (numer A/619/2020), mieści się kolejna część muzeum, gdzie odbywają się wystawy stałe, takie jak:

• Dawne techniki dentystyczne – zbiory Kazimierza i Wojciecha Sterańczaków oraz Liceum Medycznego w Raciborzu,
• Rok obrzędowy nad Górną Odrą,
• Cmentarzysko ciałopalne kultury łużyckiej w Samborowicach, datowane na 1400–1200 p.n.e.,
• Śladami człowieka prehistorycznego,
• Racibórz w średniowieczu.

Ostatnim z wymienionych budynków jest administracja muzeum, która mieści się przy ul. Rzeźniczej 15. To właśnie tutaj znajdują się magazyny oraz biblioteka muzeum, które sprzyjają dalszemu badaniu i eksponowaniu dziedzictwa kulturowego regionu.

Zbiory

W muzeum gromadzone są zbiorcze zasoby podzielone na różnorodne dziedziny. Obecnie funkcjonuje cztery kluczowe działy merytoryczne, które obejmują Archeologię, Etnografię, Historię oraz Sztukę i Rzemiosło Artystyczne. Dodatkowo, muzeum posiada działy wspierające, takie jak dział Oświatowy i Administracyjny, a także specjalistyczne pracownie: fotograficzną i techniczną. Łącznie muzeum może poszczycić się zbiorami wynoszącymi około 30 tysięcy sztuk oraz zespołów zabytków w wymienionych działach. Najcenniejsze i najbardziej intrygujące eksponaty prezentowane są na wystawach, co przyciąga wielu odwiedzających.

Wśród tych szczególnych eksponatów, które zasługują na uwagę, można wyróżnić:

• mumię Dżed-Amonet-ius-anch wraz z kartonażem i dwoma sarkofagami, która została przekazana w 1861 roku przez barona Anzelma von Rothschilda, stanowiąca kluczowy element wystawy „W domu Ozyrysa”. Jest to jedyna wystawa na Śląsku poświęcona zabytkom starożytnego Egiptu,
• grób ze złamanym mieczem, który został odkryty podczas prac remontowych w prezbiterium kościoła. Może to być miejsce pochówku ostatniego z książąt raciborskich z rodu Przemyślidów czeskich, Walentyna,
• piec z przełomu XV i XVI wieku, który został zrekonstruowany przy użyciu kafli znalezionych podczas prac remontowych; najprawdopodobniej jest to najstarszy tego typu zabytek w Polsce,
• kolekcja XIX-wiecznych strojów ludowych z Raciborza, a szczególnie bogato zdobione czepce,
• zbiór 249 różnorodnych wyrobów cynowych z okresu od XVII do XIX wieku, w tym talerze, misy, dzbany oraz wilkomy,
• dwie karty graduału raciborskiego.

Nagrody

Muzeum w Raciborzu zdobyło w swojej historii wiele prestiżowych nagród oraz wyróżnień, co potwierdza jego znaczenie w zakresie ochrony i popularyzacji dziedzictwa kulturowego. Oto niektóre z najważniejszych osiągnięć:

• 1984 rok – I nagroda wojewódzka oraz wyróżnienie centralne w edycji Najciekawsze wydarzenie muzealne roku, przyznane za remont i urządzenie wystaw,
• 1989 rok – nagroda za wystawę Śniła mi się Odra,
• 1990 rok – nagroda za wystawę Sokół na Śląsku,
• 2006 rok – wyróżnienie Marszałka Województwa Śląskiego za wydarzenie muzealne roku w kategorii Dokonania z zakresu konserwacji za konserwację księgi rękopiśmiennej Transsumpt praw miejskich i przywilejów miasta Krzanowic,
• 2009 rok – nagroda Marszałka Województwa Śląskiego za wydarzenie muzealne roku w kategorii Dokonania z zakresu konserwacji za konserwację zespołu zabytkowych obrazów z chorągwi cechowych XVIII/XIX wieku pochodzących ze zbiorów Muzeum w Raciborzu,
• 2010 rok – nagroda Marszałka Województwa Śląskiego za wydarzenie muzealne roku w kategorii Dokonania z zakresu konserwacji za konserwację trzynastu zabytkowych grafik i jednego szkicu piórkiem ze zbiorów Muzeum w Raciborzu,
• 2011 rok – nagroda Marszałka Województwa Śląskiego za wydarzenie muzealne roku w kategorii Dokonania z zakresu konserwacji za konserwację obrazu olejnego na blasze „Św. Antoni Padewski” z XIX wieku,
• 2011 rok – wyróżnienie Marszałka Województwa Śląskiego za wydarzenie muzealne roku w kategorii Dokonania z zakresu inicjatyw edukacyjnych oraz popularyzacji dziedzictwa kulturowego za projekt pn. „Święty Florian na Śląsku”. W ramach tego projektu zorganizowano konferencję muzealną oraz wystawę „Św. Florian w zbiorach muzeów”.

---

Oceń: Muzeum w Raciborzu

---