Plac Wolności w Raciborzu

---

Historia

Na obszarze, gdzie obecnie zlokalizowany jest plac Wolności, w przeszłości znajdowała się Brama Wielka, która była jedną z trzech bram, prowadzących do starożytnego grodziska raciborskiego. Całe miasto było obwarowane murami obronnymi, co zdecydowało o strategicznym znaczeniu tego miejsca. Dziś ten przestronny plac usytuowany jest w niewielkiej odległości, zaledwie około 400 m od rynku, znajdując się w samym sercu centrum Raciborza. Brama została rozebrana w 1818 roku, co przyczyniło się do rozwoju tego obszaru.

Pierwsze celebracje na placu organizowali członkowie lokalnego bractwa kurkowego, powracający z strzelnicy po udanych zawodach. W 1817 roku władze miasta zdecydowały o przeniesieniu tu targu zwierzęcego, który funkcjonował przez długie lata, aż do 1880 roku, kiedy to ulokowano go w rejonie byłego ogrodu franciszkanów znajdującego się w dzielnicy Bronki.

Origami placu ma długą historię, a jego nazwy przez lata ulegały zmianom. Początkowo nazywany był placem przed Wielką Bramą (niem. Platz vor dem Großen Tor) i Targiem Drzewnym (niem. Holzmarkt). Wkrótce miejsce to zaczęto określać także jako plac Międzymurza (niem. Zwingerplatz), co miało związek z nazewnictwem obecnej ul. Wojska Polskiego, która nazywana była ulicą Międzymurza.

W 1870 roku, obiekt ten zaczyna przechodzić w nowe ręce. Kamienica znajdująca się pod adresem plac Wolności nr 13 została zakupiona przez Adolfa Polko, radnego oraz przedsiębiorcę, który w znaczący sposób wpłynął na rozwój tego obszaru. Polko zainwestował własne fundusze w modernizację skweru, przekształcając go w jedno z najpiękniejszych miejsc w Raciborzu. Wśród jego osiągnięć znajdowało się sprowadzenie rzadkich gatunków drzew oraz budowa pierwszej publicznej fontanny w mieście, która dostarczała wodę z wysokiego postumentu.

W 1884 roku, plac zyskał nazwę Polko-Platz, co było nawiązaniem do fundatora. Jednak w 1934 roku, na jego miejscu postawiono głaz narzutowy, który miał symbolizować „tysiącletni monument ruchu narodowo-socjalistycznego”. Głaz otoczono murem, na którym umieszczono tabliczki z nazwiskami ważnych postaci tego ruchu, takich jak Horst Wessel czy Albert Leo Schlageter. Po przyjściu lat 30. XX wieku, plac otrzymał nową nazwę – Horst-Wessel-Platz, ku czci młodego nazisty, który zginął podczas zamachu i był autorem popularnej pieśni.

Po II wojnie światowej nastąpiły zmiany, które miały na celu usunięcie wszelkich odniesień do nazizmu, w tym głazu. Jeszcze później, w latach 2005–2006, przeprowadzono gruntowną przebudowę znajdującego się w obrębie placu skrzyżowania z ulicami Drewnianą i Londzina, które przekształcono w rondo, co dodatkowo wpłynęło na funkcjonalność tej przestrzeni.

Opis i ruch uliczny

Plac o trójkątnym zarysie, otoczony ze wszystkich stron jezdniami, stanowi ważny punkt w Raciborzu. W jego północnej części mieści się rondo, które powstało z połączenia ulic Londzina i Drewniana.

Na powierzchni placu znajdują się ścieżki wyłożone kostką brukową, a przy nich ustawione są ławki, które zapraszają do odpoczynku. W sercu placu stoi imponujący głaz narzutowy, wokół którego rozpościera się zieleń, tworząc atrakcyjną przestrzeń wypoczynkową. Roślinność obejmuje nie tylko trawę, ale także kolorowe klomby oraz unikatowe okazy roślin, takie jak iglicznia trójcierniowa i miłorząb dwuklapowy.

Na terenie placu znajduje się także mały, murowany lokal gastronomiczny, który serwuje pyszne jedzenie. Po wschodniej stronie placu wznosi się neoklasycystyczny budynek w rękach Spółdzielni Rzemieślniczej, obok którego stoi wolno stojąca kamienica. Po zachodniej stronie widoczny jest ciąg budynków, natomiast od południa rozciąga się rząd eklektycznych kamienic z elementami neorenesansu.

Jezdnie, otaczające plac Wolności, są pokryte asfaltem, z chodnikami biegnącymi po obu ich stronach. Od zbiegu ulic Karola Miarki i Wojska Polskiego do zbiegu ulic Długiej i Gimnazjalnej ruch odbywa się tylko w jednym kierunku, co zapewnia większe bezpieczeństwo pieszym. Na innych odcinkach wprowadzono ruch dwukierunkowy.

Rondo znajdujące się w sąsiedztwie zbiegu Londzina i Drewniana jest istotnym punktem w lokalnej komunikacji. Z placu Wolności w kierunku ulicy Gimnazjalnej obowiązuje zakaz wjazdu, co dodatkowo reguluje ruch w tym rejonie. Plac ma powierzchnię około 65 arów i wznosi się na wysokości 190,5 m n.p.m., co czyni go doskonale widocznym elementem miejskiego krajobrazu.

Architektura

Obszar wokół placu Wolności w Raciborzu jest otoczony różnorodnymi budowlami eklektycznymi, które przyciągają wzrok swą wyjątkową architekturą. Warto zwrócić uwagę na kilka interesujących obiektów, które wyróżniają się swoją historią oraz stylistyką.

Dom przy placu Wolności 1 jest imponującym budynkiem, którego historia rozpoczęła się 9 lipca 1828 roku. Kamień węgielny został położony 14 sierpnia tego samego roku. Został zaprojektowany jako siedziba królewskiego urzędu celnego (niem. Hauptzollamt) i pełnił tę rolę aż do 1945 roku. Jego styl architektoniczny to neoklasycyzm, a obiekt ma dwie kondygnacje z wysokim dachem dwuspadowym. Po drugiej wojnie światowej zorganizowano w nim wojskową komendę rejonową, a w latach 1949–1953 mieściła się tam miejska biblioteka. Ostatecznie w latach 80. XX wieku budynek przeszedł modernizację, jednak zachował oryginalną bryłę.

Następny obiekt, Dom przy placu Wolności 5, wzniesiony przed 1864 rokiem, zachwyca neorenesansowym stylem. Jest to dwukondygnacyjny budynek, pełniący funkcje mieszkalno-handlowe, a jego parter charakteryzuje się boniowaniem. Fronton zawiera pseudoryzalit z bramą i dwoma oknami zamkniętymi pełnym łukiem. Elewacja frontowa zdobiona jest kostkowym fryzem koronującym, co nadaje całości elegancji.

Kamienica przy placu Wolności 6 to czterokondygnacyjna budowla z boniowanym parterem oraz gładkimi, tynkowanymi wyższych piętrami. Struktura ta posiada proste obramienia okienne, a fryz koronujący na elewacji frontowej dodaje jej klasy.

Warto również zwrócić uwagę na Kamienicę przy placu Wolności 7, która powstała na przełomie lat 80. i 90. XIX wieku, cechując się eklektyzmem. To trzykondygnacyjna budowla z bogatym detalem architektonicznym. Jej parter jest boniowany, natomiast wyższe kondygnacje zdobione są zdobieniami. Obramowania okienne wzbogacone są półkolistymi naczółkami z motywami groteski, a elewacja frontowa zwieńczona jest fryzem typu konsolowego, na którym umieszczono hermy.

Budynek przy placu Wolności 8 ma zróżnicowaną historię, gdyż pierwotnie w jego miejscu znajdował się folwark należący do zakonu dominikanek. W latach 80. XIX wieku funkcjonowała tam fabryka gwoździ Leo Brauna, natomiast w latach 30. XX wieku obiekt został przekształcony w siedzibę Krajowego Urzędu Prehistorycznego Górnego Śląska. Po wojnie był to lokal naszych nazistowskich związków zawodowych – Deutsche Arbeitsfrontu. Obecnie budynek został odnowiony i siedzibą raciborskiej policji.

Kamienica przy placu Wolności 11 to narożny budynek mieszkalno-handlowy, który powstał w latach 1880–1900 w stylu eklektycznym z elementami neorenesansowymi. Elementem wyróżniającym jest dwukondygnacyjny wykusz, dekorowany hermami atlantów. Ozdobne okna w drugiej kondygnacji są ujęte w kanelowane pilastry.

Kamienica przy placu Wolności 12, również w stylu eklektycznym, została wzniesiona w tym samym okresie co poprzednia. Jej budowa cechuje się szczegółowym wyważeniem elementów dekoracyjnych. Oś centralna frontowej elewacji akcentowana jest balkonami, a parter wykonany jest w technice boniowania.

Na zakończenie, Kamienica przy placu Wolności 13 to czterokondygnacyjna, narożna budowla, z bogatą dekoracją. Po renowacji zyskała wyrazisty pomarańczowy kolor. Obiekt ozdobiony jest fryzem z wolich oczu, a narożny wykusz zawiera elementy balkonowe oraz hermy, co nadaje mu unikalnego charakteru. Dodatkowo, w kamienicy mieści się Apteka pod Łabędziem, która funkcjonuje od 1875 roku, nawiązując do motywu łabędzia jako elementu dekoracyjnego.

Przyroda

Na placu Wolności w Raciborzu można podziwiać niezwykłe okazy przyrody. Znajdują się tam najokazalsze egzemplarze igliczni trójcierniowej, która w tym przypadku jest odmianą bezbronną, oraz imponujący miłorząb dwuklapowy, będący żeńskim okazem. Interesującym aspektem jest fakt, że iglicznia jest jednym z trzech przedstawicieli tego gatunku na terenie Raciborza.

Największą atrakcją przyrodniczą tego miejsca jest jednak głaz narzutowy, który został odkryty w 1927 roku w pobliżu Raciborza. Został on przeniesiony na plac w 1934 roku i obecnie uznawany jest za pomnik przyrody nieożywionej, co czyni go jedną z unikalnych osobliwości tego miejsca.

Warto również wspomnieć o pomnikach przyrody w Raciborzu, które są cennym dziedzictwem naturalnym regionu.

Szlaki turystyczne

Plac Wolności w Raciborzu jest nie tylko centralnym punktem miasta, lecz także ważnym miejscem na trasach turystycznych. W jego obrębie przebiegają dwa kluczowe szlaki, które przyciągają turystów.

• szlak im. Polskich Szkół Mniejszościowych,
• szlak im. Husarii Polskiej.

---

Oceń: Plac Wolności w Raciborzu

---