Arnold Ludwig Mendelssohn jest postacią o wyjątkowym znaczeniu w historii muzyki. Urodził się 26 grudnia 1855 roku w Raciborzu, a jego droga artystyczna była pełna osiągnięć i innowacji. Zmarł w Darmstadt 18 lutego 1933 roku, pozostawiając po sobie trwały ślad w dziedzinie muzyki.
Był nie tylko niemieckim kompozytorem, ale także odnowicielem muzyki oraz śpiewu kościelnego, który wniósł swoje unikalne spojrzenie na tradycję muzyczną. Jego działalność pedagogiczna również miała kluczowe znaczenie - edukował kolejne pokolenia muzyków, inspirując ich do poszukiwania nowych ścieżek w sztuce.
Pochodzenie
Wilhelm, ojciec Arnolda, przyszedł na świat 20 czerwca 1821 roku w Nysie, jednakże od 1854 roku osiedlił się w Raciborzu. Tam pełnił function wybitnego urzędnika kolejowego, zajmując miejsce mistrza maszynowego w przedsiębiorstwie „Wilhelmsbahn”. Stanowisko, które zajmował w tamtych czasach, było uznawane za bardzo prestiżowe, gwarantujące przyzwoitą pensję oraz znaczące poważanie wśród współpracowników.
Matką Arnolda była Louisa Aimée z domu Cauer (1826–1894). Pochodzenie rodziny kompozytora sięga korzeniami do tradycji żydowskiej, której przedstawiciele obejmowali szeroki wachlarz zawodów. W obrębie rodziny znajdowało się wielu kupców, bankierów, myślicieli, malarzy, historyków, inżynierów, techników, reżyserów, muzyków oraz kompozytorów.
Ich wpływy rozciągały się na większość terytorium Europy. Co więcej, kuzyn Wilhelma, Felix Mendelssohn-Bartholdy (1809–1847), również odgrywał znaczącą rolę w świecie muzyki.
Dzieciństwo
Mendelssohn przyszedł na świat 26 grudnia 1855 roku w nieistniejącym obecnie raciborskim domu, który usytuowany był naprzeciw sądu krajowego przy ulicy Wojska Polskiego. Zaledwie trzy lata później cała rodzina zdecydowała się na przeprowadzkę do domu urzędników kolejowych, usytuowanego nieopodal dworca kolejowego (aktualnie to ul. Pocztowa). Obszar w pobliżu dworca, rzeka Odra oraz linie kolejowe stanowiły dla niego prawdziwy raj. Szybko nawiązał przyjaźnie z pracownikami zakładów naprawczych kolei, kontrolerami ruchu, a także maszynistami, którzy przekazali mu wiele cennych umiejętności. Jedna z tych umiejętności to palenie papierosów, które towarzyszyło mu przez całe życie. Regularnie podróżował koleją, często na gapę, ale za zgodą maszynistów jeździł do Nędzy, gdzie mieszkał jego najbliższy kolega, Viktor Lück.
Już w wieku pięciu i pół roku, dzięki inicjatywie matki, trafił do szkoły. W tej placówce edukacyjnej osiągał zadowalające wyniki, a jego pasją stał się śpiew – był jednym z solistów w szkolnym chórze. Kiedy nadszedł czas wyboru instrumentu na zajęcia muzyczne, zdecydował się na fortepian, co okazało się dla niego znaczącym wyborem. Wiolonczela nigdy go nie interesowała, a fortepian pozostawał mu obojętny. W 1864 roku, bez wiedzy rodziców, rozpoczął naukę w krakowskim Królewskim Gimnazjum Ewangelickim. Jego rodzice dowiedzieli się o jego nowym kierunku edukacji dopiero w chwili, gdy poprosił ojca o pieniądze na czerwoną czapkę, która była obowiązkowym elementem stroju w tym gimnazjum. Ojciec wówczas udzielił mu wsparcia finansowego na zakup tej czapki.
W gimnazjum Mendelssohn uczęszczał do 11 roku życia, jednak w 1866 roku rodzina przeniosła się do Poczdamu z powodu wybuchu wojny prusko-austriackiej. Przez Racibórz przewijało się wiele transportów z rannymi żołnierzami, co wiązało się z ryzykiem wybuchu epidemii. Po zakończeniu działań wojennych rodzina powróciła do Raciborza, lecz wtedy ojciec, niestety, zmarł w wyniku epidemii cholery. W obliczu tej tragedii matka wraz z czwórką dzieci osiedliła się w Gdańsku, a po kilku latach przeprowadzili się do Berlina, gdzie otrzymali wsparcie od bliskiej rodziny – siostry matki, Emmy Cauer oraz kuzyna ojca, berlińskiego bankiera Aleksandra Mendelssohna, który skutecznie zarządzał rodzinnym majątkiem.
Młodość
Mendelssohn rozpoczął swoją edukację w 1877 roku na uniwersytecie w Tybindze, gdzie spędził jeden rok, studiując prawo. Jednak z czasem zrozumiał, że nie jest to jego prawdziwa pasja oraz vocatio, a jego serce bije dla muzyki. W związku z tym, postanowił przenieść się do berlińskiego Instytutu Muzyki Kościelnej. Tam miał okazję uczyć się od wybitnych nauczycieli, takich jak Haupt, Grell, Wilsing, Taubert oraz Löschorn.
Praca
W roku 1880 Arnold Ludwig Mendelssohn objął stanowisko dyrektora muzycznego oraz organisty na uniwersytecie w Bonn. W trakcie swojej pracy współpracował z teologami oraz ekspertami zajmującymi się historią muzyki kościelnej, w tym z takimi osobami jak profesorowie Juliusz Smenda i Friedrich Spitta.
W latach 1883-1885 pełnił funkcję dyrektora muzycznego w Bielefeld, a od 1885 roku osiedlił się w Kolonii, gdzie rozpoczął wykłady na miejscowym konserwatorium muzycznym. Dalszy rozwój kariery Mendelssohna nastąpił w 1890 roku, gdy został wykładowcą gimnazjalnym w Darmstadt. W tej roli aktywnie uczestniczył w życiu muzycznym miasta jako organista w kilku protestanckich kościołach.
W 1899 roku uzyskał tytuł profesora, co otworzyło przed nim nowe możliwości zawodowe. Od 1912 roku Mendelssohn pełnił obowiązki nauczyciela akademickiego na Wyższym Konserwatorium Muzycznym we Frankfurcie nad Menem. Jego wkład w rozwój muzyki i edukacji muzycznej jest nieoceniony. Zmarł 12 lutego 1933 roku w Darmstadt.
Tytuły
Arnold Ludwig Mendelssohn był postacią, która zyskała znaczące uznanie w różnych kręgach związanych z muzyką i nauką. Kościół protestancki w Niemczech, a także liczne organizacje i instytucje, obdarzyły go wieloma nagrodami i wyróżnieniami za jego znaczące osiągnięcia w zakresie rozwoju muzyki kościelnej, etyki oraz chrześcijańskiego światopoglądu.
W 1917 roku, Uniwersytet z Gießen uhonorował go tytułem doktora honorowego, co stanowiło potwierdzenie jego wkładu w dziedzinę muzyki. Dwa lata później, w 1919 roku, Mendelssohn został członkiem berlińskiej Akademii Sztuki, co wzmacniało jego pozycję w środowisku artystycznym. W 1923 roku otrzymał prestiżową nagrodę Büchnera, która była kolejnym dowodem na uznanie jego pracy artystycznej.
Rok 1927 był kolejnym ważnym momentem w jego karierze — Uniwersytet w Tybindze przyznał mu tytuł doktora honorowego w dziedzinie filozofii, doceniając jego działalność pisarską. Jego wpływ można było również odczuć na poziomie lokalnym, ponieważ miasta Darmstadt oraz Lipsk nadały mu obywatelstwo honorowe.
W rodzinnym Raciborzu pamięć o Mendelssohnie była żywa — na jego domu umiejscowiono tablicę pamiątkową, a jedna z ulic nosiła jego imię. Niestety, po dojściu Hitlera do władzy, z powodów związanych z jego niearyjskim (żydowskim) pochodzeniem, tablica została usunięta, a nazwa ulicy zmieniona na Kleistrasse.
Nowa tablica ku pamięci kompozytora
W dniu 2 maja 2006 roku zorganizowano uroczystość odsłonięcia nowej tablicy, dedykowanej Arnoldowi Ludwigowi Mendelssohnowi. Tablica ta została umieszczona na budynku Poczty Polskiej, ponieważ znajduje się najbliżej miejsca, gdzie niegdyś stała kamienica, w której artysta mieszkał.
Kamienica, o której mowa, znajdowała się po przeciwnej stronie ulicy, tuż obok głównego dworca kolejowego. Tego samego dnia w Raciborzu odbył się koncert kameralny, w którego programie wystąpili znani artyści: Joanna Wojnowska – sopran, Michał Oślizlok – wiolonczela, Klaudiusz Rosół – skrzypce oraz Andrzej Rosół – fortepian.
Twórczość
Mendelssohn zostawił po sobie niezwykle bogatą spuściznę, która stanowi ważny element późnoromantyzmu niemieckiego. Jego osiągnięcia obejmują zarówno muzykę, jak i prace naukowe skupione wokół teologii, filozofii, historii oraz teorii muzyki. W sumie skomponował on około 290 różnorodnych utworów, które obejmują muzykę religijną oraz poetycką.
Wśród jego kompozycji szczególne uznanie zdobyło 35 wierszy Goethego, z których najwyżej cenioną oprawę muzyczną otrzymał utwór „Der Blumengruß” („Bukiet kwiatów”). Również jego muzyka instrumentalna cieszy się dużym uznaniem, a w ramach tego można wymienić trzy symfonie: Es-dur, C-dur oraz F-dur, a także utwory fortepianowe, dwa kwartety smyczkowe oraz wiele mniejszych, ale poetyckich sonat.
W jego dorobku wokalno-instrumentalnym znajdujemy trzy opery: „Elsi, die seltsame Magd” z 1896 roku, „Die Bärenhäuter” z 1900 roku oraz „Die Minneburg” z 1909 roku. Nie można pominąć także kantat „Aus tiefer Not” („Z głębokiej potrzeby”) oraz „Psalm 137”, które są napisane na sopran, chór mieszany oraz orkiestrę.
W twórczości Mendelssohna warto wyodrębnić mnogie mniejsze utwory, w tym madrygały i pieśni, które dominują w repertuarze chórów męskich oraz mieszanych, jak również w wykonaniach solowych z towarzyszeniem orkiestry. Wśród najlepiej ocenianych jego dzieł znajdują się „Paria”, „Pandora” oraz „Die Seligspreisungen” („Błogosławieństwa”), które wyróżniają się zarówno wartościami muzycznymi, jak i wpływem na kształtowanie muzyki oraz śpiewu kościelnego.
W latach 80. XIX wieku, Mendelssohn podjął się odświeżenia zapomnianych dzieł Heinricha Schütza, wydając pasje św. Mateusza, Jana oraz Łukasza, a także Historia Bożego Narodzenia. Jego twórczość literacka z lat 1912-1933 została pośmiertnie opracowana w zbiorze zatytułowanym „Gott, Welt und Kunst” („Bóg, świat i sztuka”).
Pozostali ludzie w kategorii "Kultura i sztuka":
Jan Darowski | Else Berg | Eufemia von Adlersfeld-Ballestrem | Johannes Boese | Magda Grąziowska | Tadeusz Wnuk (aktor) | Egon Rakette | Willibald Besta | Claus Ogerman | Magdalena Walach | Wilhelm Doms | C.J.A.H. Hoffmann | Alojzy Smolka | Grzegorz Tomasiak | Elisabeth GrabowskiOceń: Arnold Ludwig Mendelssohn