Johannes Boese

Kultura i sztuka

Johannes Boese, znany również jako Johannes Böse, to postać, która zasługuje na szczegółowe omówienie. Urodził się 27 grudnia 1856 roku w Ostrogu, a zmarł 20 kwietnia 1917 roku w Berlinie. Był niemieckim rzeźbiarzem oraz profesorem, który pozostawił po sobie wiele ze sztuki swojego czasu.

Jego twórczość była głęboko zakorzeniona w tradycji szkoły Christiana Daniela Raucha, co plasowało go w nurcie umiarkowanego naturalizmu. W szczególności, dzieło, które przyniosło mu szerokie uznanie, nosi tytuł „Chorąży” i zostało wykonane w 1888 roku. Pomnik ten zlokalizowany jest na Nowym Cmentarzu Garnizonowym w Neukölln, który obecnie jest częścią Berlina. Uznawany jest za największe osiągnięcie artysty, co podkreśla jego status w historii sztuki.

Nie można także zapomnieć o grupie rzeźb, które zdobią berlińską Aleję Zwycięstwa. Dzieła te przyczyniły się do jego rozgłosu i uznania w artystycznym świecie tamtej epoki. Poza działalnością artystyczną, Boese aktywnie uczestniczył w wielu organizacjach, co świadczy o jego zaangażowaniu w rozwój kultury i sztuki.

Jako profesor, wykładał na Akademii Sztuki w Berlinie, gdzie dzielił się swoją wiedzą i pasją do rzeźby z młodszymi pokoleniami artystów, wpływając na ich rozwój i kształtując przyszłość sztuki.

Życiorys

Johannes Boese, od najmłodszych lat, rozwijał swoje umiejętności w zakresie rzeźby w drewnie. Pewien czas spędził w szkole zawodowej w Gliwicach na Górnym Śląsku, co stanowiło istotny krok w jego edukacji artystycznej. W roku 1877 podjął naukę w berlińskiej Akademii Sztuki, gdzie studiował pod okiem wybitnych artystów, takich jak Albert Wolff i Fritz Schaper, aż do 1883 roku. Boese był wyróżniającym się studentem w klasie Wolffa, który był kluczową postacią berlińskiej Szkoły Rzeźby i szkoły Raucha.

Według Uty Lehnert, znanej autorki książek o rzeźbie, Boese miał ambicje, aby zostać architektem, a jego zainteresowania obejmowały również sztukę użytkową. Na początku swojej kariery artystycznej koncentrował się na tworzeniu przedmiotów o praktycznym zastosowaniu, wśród których można wymienić zegar do Wielkiej Sali zarządu Berlińskiego Towarzystwa Tramwajowego. Jego celem było osiągnięcie mistrzostwa w tworzeniu sztuki budowlanej. Znaczący sukces przyniosła mu w 1883 roku statuetka „Narcissus”, która została uhonorowana na Wystawie Światowej w Melbourne w 1888 roku.

Ważnym momentem w karierze Boese była realizacja pomnika poległych na cmentarzu garnizonowym, który spotkał się z uznaniem. Wraz z dalszymi osiągnięciami podczas różnych konkursów, Boese zdecydował się w latach 90. XIX wieku skupić na tworzeniu sztuki monumentalnej. W roku 1887 stworzył statuetkę „Cesarz Wilhelm I z lupą”, co zaowocowało nie tylko osobistimi spotkaniami z cesarzem Niemiec, ale także licznymi zamówieniami na kolejne prace. Wilhelm II nabył statuę, a jej repliki podarowano m.in. Helmuthowi Karlowi Bernhardowi von Moltke oraz Bernhardowi von Bülow.

W 1894 roku, dzięki wsparciu cesarza, wygrał konkurs na pomnik Albrechta Niedźwiedzia, który miał być zlokalizowany przy Mühlendamm w Berlinie. Mimo, że propozycja przedstawiona przez Reinholda Felderhoffa zdobyła większe zainteresowanie, ostateczną decyzję podjął cesarz, co zapewniło Boese jedno z najbardziej pożądanych zleceń ówczesnych czasów.

W 1895 roku artysta znalazł się w gronie dziesięciu wyróżnionych twórców w konkursie na marmurową statuę symbolizującą rzekę Sprewę, która miała ozdobić wejście do sali konferencyjnej. Mimo dobrego miejsca, wygrał konkurs Jeremias Christensen. Na jego karierę znacząco wpłynęło ustawienie pomnika cesarza Fryderyka III w Poznaniu w 1902 roku, po którym Boese został profesorem Akademii Berlińskiej. Wśród jego uczniów znajdował się Georg Renatus Meyer-Steglitz.

Johannes Boese był aktywnym członkiem Związku Historii Berlina oraz Związku Artystów Berlińskich. W latach 90. XIX wieku znalazł się w prezydium Zrzeszenia Rzeźbiarzy Berlińskiego Związku Sztuki, a w roku 1899 powołano go do Komisji Wystaw Zrzeszenia Tworzących Artystów. Odznaczony został Orderem Czerwonego Orła IV Klasy, a jego grób można odnaleźć na cmentarzu parafii św. Jerzego w berlińskiej dzielnicy Friedrichshain.

Krytyk sztuki Max Rapsilber, współczesny Boesemu, zauważył, że w twórczości artysty można dostrzec klasyczną harmonię oraz hellenistyczną symetrię, przesiąkniętą germańskim realizmem i nowoczesnym temperamentem. Uta Lehnert postrzega Boese jako twórcę umiarkowanego naturalizmu, który nie przekroczył granic tradycyjnej sztuki ani nie zjednoczył się z modernizmem. Nie stworzył własnego stylu, a wśród artystów był uważany za rzeźbiarza o drugorzędnym znaczeniu.

Dzieła wybrane

Pomnik poległych na cmentarzu garnizonowym

Jednym z najważniejszych osiągnięć artystycznych Johanna Boesego jest pomnik żołnierzy, znany jako „Chorąży”, który powstał w 1888 roku. Pomnik ten znajduje się obecnie na cmentarzu Columbiadamm w Berlinie-Neukölln, wcześniej znanym jako Nowy Cmentarz Garnizonowy przy Parku Tempelhof, na wprost znanego Parku Ludowego Hasenheide. Tworząc tegoż pomnik, Boese pragnął uczcić pamięć tych, którzy polegli w konfliktach podczas wojen z lat 1866 oraz 1970-71.

Pomnik wykonany został z brązu w prestiżowej odlewni Schaeffer & Walcker. Przed obeliskiem, który jest klasycznym symbolem zwycięstwa, artysta umieścił naturalnej wielkości figurę pruskiego żołnierza, który z opuszczoną flagą w rękach opłakuje swoich zmarłych towarzyszy broni. W centralnej części pasa munduru umieszczono koronę, nad którą w półoknie widać napis GOTT MIT UNS. Na końcu flagi wyryto sygnatury: Geg. Ad Ges. Schaeffer & Walcker oraz J. Boese 1888. Na górze obelisku, nad figurą, widnieje czarny pruski orzeł z rozłożonymi skrzydłami, charakterystyczny dla wielu pomników gloryfikujących żołnierzy z XIX wieku. Dodatkowo, na obelisku umieszczono napis: Den f.d. Vaterland • gest. Kameraden • d. Krieger-Verband • Berlin • u. Umgegend, co tłumaczy się jako „Poległym dla Ojczyzny kameradom – Związek Bojowników – Berlin i okolice”.

Na odwrotnej stronie obelisku znajdują się brązowe tablice poświęcone żołnierzom spadochronowym oraz wpisy upamiętniające ofiary drugiej wojny światowej.

Pomnik Albrechta Niedźwiedzia na Fischerbrücke

W 1894 roku Johannes Boese stworzył monumentalne dzieło, które złożono na cześć Albrechta Niedźwiedzia, znanego z tego, że był założycielem Marchii Brandenburskiej w 1157 roku i jej pierwszym margrabim. Pomnik stanął obok pomnika Waldemara Wielkiego, który zaprojektował Max Unger, na nowo wzniesionym moście przy Mühlendamm; niestety, oba dzieła do dzisiaj nie przetrwały. Figurka została odlana w brązie i przedstawiała Albrechta w kolczudze, a krytyk Max Rapsilber donosił, że praca ta zapałała ideą Alei Zwycięstwa u cesarza Wilhelm II – napotykając na silne uznanie od samego zleceniodawcy.

Grupa skulptur w Alei Zwycięstwa

Do Alei Zwycięstwa, Boese stworzył grupę rzeźbiarską numer 4. W tej kompozycji Albrecht II jest flankowany przez Eike von Repkow, znany z „Zwierciadła saskiego” oraz Hermanna von Salza, który był wielkim mistrzem zakonu krzyżackiego. Uroczystość odsłonięcia tej grupy miała miejsce 22 marca 1898 roku. Biorąc pod uwagę brak autentycznych przekazów dotyczących wizerunku Albrechta, Boese wzorował się na wcześniej wyrzeźbionym pomniku Albrechta Niedźwiedzia, dziadka Albrechta II. Artysta ustawił postać czwartego margrabiego Brandenburgii w teatralnej pozie, w pełnym uzbrojeniu, z nogą wysuniętą do przodu oraz mieczem w dłoni, co nadawało mu statusu obrońcy marchii. Współczesny opis Boesego pomnika brzmi następująco:

„Margrabia, w kolczudze i z postawionym kapturem, w pozycji gotowej do walki, z mieczem w dłoni broni zamczyska, prawdopodobnie w 1215 roku wybudowanej granicznej warowni Oderberg. Głowę energicznie patrzącego księcia zdobi wąska obręcz koronna, a wokół jego kolczugi, zdobionej marchijskim orłem, owija się szeroki dekoracyjny pas. Z ramion spływa malowniczo w tył długi płaszcz, trzymany lewą dłonią.”

Wizerunek Eike von Repkofa Boese przedstawił podczas pracy nad „Zwierciadłem saskim”, jednym z najstarszych niemieckich kodeksów z średniowiecza, natomiast wielkiego mistrza zakonu ukazał jako dojrzałego mężczyznę o dystyngowanej postawie, z ręką na piersi i dokumentem w prawej dłoni, ozdobionym wysoką koroną. Architektura podstawy posągu, zgodnie z utworami Uty Lehnert prezentowała niepowtarzalną ornamentykę, natomiast turka w okowach symbolizował udział Salzy w krucjatach. Symbole mądrości i nauki, jak sowa i papuga, świadczą o bogobojnym stylu życia oraz zainteresowaniach. Krytyka dotycząca grupy całościowo wskazuje na brak harmonijnej koordynacji i przypadkowe ustawienie postaci, co odstrasza od artystycznej wizji Boesego. Obecnie uszkodzone posągi można znaleźć w Cytadeli Spandau, gdzie trafiły w maju 2009 roku.

Lista dzieł (niepełna)

Johannes Boese, jako znakomity artysta, wzbogacił krajobraz sztuki swoich czasów poprzez szereg wyjątkowych dzieł. Poniżej znajduje się lista jego najważniejszych realizacji, które pochodzą z różnych okresów jego twórczości. Wiele z tych prac zdobyło uznanie na międzynarodowych wystawach.

  • 1883, „Narcissus“ (1888 – nagroda na Wystawie Światowej w Melbourne),
  • 1883-1889, zegar w Wielkiej Sali Berlińskiego Towarzystwa Tramwajowego,
  • 1885, relief „Przyjęcie Hugenotów przez Wielkiego Elektora Rzeszy” na fasadzie Katedry Francuskiej w Berlinie-Mitte,
  • 1887, statuetka „Cesarz Wilhelm I z lupą” (wielokrotność replik),
  • 1888, pomnik poległych na cmentarzu Columbiadamm w Berlinie-Neukölln,
  • 1888–1891, trofea na przyczółkach filarów mostu Moltkego w Berlinie-Moabit,
  • 1893/94, jeden z brązowych niedźwiedzi nowo wybudowanego mostu łączącego Moabit z Hansaviertel, (pozostałe prace autorstwa Karla Begasa, Johannesa Götza i Carla Pipera),
  • 1894, pomnik margrabiego Albrechta Niedźwiedzia w Berlinie-Mitte (Fischerbrücke),
  • 1894/95, posąg króla Fryderyka I (w momencie wstąpienia na tron), eksponowany do 1950 w Białej Sali berlińskiego zamku, obecnie w Nowym Pałacu w Poczdamie,
  • 1896, rzeźba głowy Wernera von Siemensa na sklepieniu mostu Oberbaumbrücke,
  • 1897/98, pomnik cesarza Wilhelma I na koniu w Legnicy, Plac Wrocławski. Całkowita wysokość około 11,5 m, wysokość jeźdźca z koniem 4,60 m, wartość 80 000 marek. Zniszczony w 1945 r.,
  • 1898, pomnik cesarza Wilhelma I w Prudniku,
  • 1898, Aleja Zwycięstwa w Berlinie-Tiergarten, grupa nr 4, skulptura margrabiego Albrechta II wraz z figurami Eike von Repkowa i Hermanna von Salza,
  • 1898, Tondo aktora Ernesta Formesa w Berlinie-Mitte na Starym Cmentarzu Katedralnym św. Jadwigi; relief uznany za zaginiony,
  • 1900, pomnik cesarza Wilhelma I w Galerii Sławy w Wuppertal-Barmen, otwartej 24 października 1900 przez Wilhelma II. Statua z marmuru karraryjskiego przedstawia cesarza stojącego w płaszczu koronacyjnym przed tronem z mieczem w prawej dłoni, a w lewej aktem utworzenia Cesarstwa Niemieckiego. Za tę pracę Boese otrzymał 23 000 marek,
  • 1900, pomnik cesarza Wilhelma I w Brzegu,
  • 1901, pomnik cesarza Fryderyka III w Oleśnicy,
  • 1902, (odsłonięcie 4 września 1902 r.) pomnik cesarza Fryderyka III w Poznaniu, Plac Wilhelma. Statua przedstawia cesarza w mundurze marszałka polnego z płaszczem Hohenzollernów. Projekt Boese zakładał umiejscowienie u stóp pomnika rolnika, co miało podkreślić wiejski charakter Prowincji Poznań, a także ukazać cesarza jako miłego i przystępnego władcę. Wilhelm II zablokował ten detal. Za tę pracę Boese otrzymał rzekomo tytuł profesora,
  • 1903, pomnik z podwójnym reliefem Wilhelma I i Fryderyka III w Pszczynie, z infanterzystą trzymającym flagę na czołowej pozycji,
  • 1905, brązowa plakietka z portretem na nagrobku rodzinnym Theodora Lobe na cmentarzu w Radebeul,
  • 1909, pomnik Józefa von Eichendorffa w Raciborzu. Poeta siedzi na pniu drzewa, trzymając palec jako zakładkę w książce leżącej na kolanach. Jego wzrok błądzi po horyzoncie. W XXI wieku pomnik został odbudowany,
  • 1910, pomnik cesarza Wilhelma I na koniu w Słupsku, Plac św. Stefana,
  • 1910, pomnik księcia Leopolda von Hohenzollern-Sigmaringen na koniu w Sigmaringen, Leopoldsplatz,
  • 1910, pomnik księcia Leopolda von Hohenzollern-Sigmaringen na koniu (1/2 wielkości naturalnej), zlokalizowany na dworze zamku Nemedy,
  • 1917 (1916?), nagrobek aktorki Anny Schramm znajdujący się na Cmentarzach Kościoła Jerozolimskiego i Nowego Kościoła w Berlinie-Kreuzberg,
  • różnorodne popiersia, w tym dzieła dla: Alberta Wolffa, Jamesa Hobrechta, księcia raciborskiego, Emila Frommela oraz Oskara Pintscha,
  • data nieznana: obelisk dedykowany Twórcom parku w Lennépark we Frankfurcie nad Odrą.

Oceń: Johannes Boese

★★★★★
Średnia ocena:4.73 Liczba ocen:20