Kościół św. Jana Chrzciciela w Raciborzu

---

Historia – stary kościół

Wciąż toczą się dyskusje dotyczące precyzyjnej daty powstania kościoła na Ostrogu. Zgodnie z informacjami zawartymi w źródłach historycznych, jego budowa miała miejsce w XIII wieku. Budowla ta pełniła funkcję kościoła grodzkiego, analogicznie jak w Strzegomiu, Wleniu czy Opolu, znajdując się poza murami obronnymi. Czasz św. Jana Chrzciciela, jako wezwanie w tym regionie, było wówczas stosunkowo rzadkie. Przyjmuje się, że pierwotnie poświęcona Janowi Chrzcicielowi kaplica zamkowa została „przeniesiona” na zewnątrz zamku, stając się niezależną świątynią.

W roku 1307 kościół był konstrukcją drewnianą i nie posiadał praw parafialnych. Brak murowanej budowli można tłumaczyć ówczesną niechęcią do stawiania obiektów sakralnych w bliskim sąsiedztwie fortecy zamkowej, co łączyło się z obawą przed wykorzystywaniem ich jako schronienia przez najeźdźców. Historie związane z dalszymi losami tego kościoła pozostają nieznane. Nie wyklucza się, że drewniana konstrukcja mogła ulec zniszczeniu podczas wielkiego pożaru w 1574 roku, chociaż źródła nie jednoznacznie potwierdzają, która świątynia wtedy spłonęła. Pewne natomiast jest, iż kościół ponownie spalił się w 1637 roku.

Budowlę odbudował hrabia Jerzy Oppersdorf, będący właścicielem zamku w Raciborzu. W 1649 roku biskup dokonał konsekracji nowo wzniesionej świątyni oraz trzech ołtarzy. Z biegiem lat, w miarę jak zmieniali się kapelani, wnętrze kościoła zostało wzbogacone, a teren wokół niego przekształcony. Powiększono także okna, a w 1730 roku wstawiono organy i rozbudowano wieżę. Wnętrze kościoła zdobił główny ołtarz ku czci Świętej Dziewicy oraz patrona. Oprócz tego znajdowały się tam dwa mniejsze ołtarze – pierwszy przy wejściu, ku czci Imienia Jezusa, a drugi po lewej stronie ołtarza głównego. Na początku XIX wieku wspominano również o bocznym ołtarzu św. Sebastiana.

Historia – nowy kościół

Rok 1856 przyniósł decyzję o budowie nowej świątyni, z uwagi na potrzebę przeprowadzenia gruntownego remontu istniejącego kościoła oraz rosnącą liczbę wiernych. Nowa budowla miała powstać obok dotychczasowej. Ostatecznie zdecydowano, że nowy kościół zostanie wzniesiony w stylu neogotyckim. Projekt architektoniczny, który zdobył uznanie, został stworzony przez Vincenza Statza z Kolonii, inspirowany XIII-wieczną katedrą we Fryburgu Bryzgowijskim w Badenii-Wirtembergii. Budowę nadzorował mistrz murarski oraz kamieniarski, Johannes Kirstein z Koźla, a prace zakończono w 1866 roku.

Istniejący kościół w stylu barokowym został następnie przeniesiony do Zawady Książęcej i poświęcony 31 października 1869 roku. Tam pełnił swoją rolę aż do 1993 roku, gdy niestety spłonął po uderzeniu pioruna. Nowy kościół św. Jana miał być zaprojektowany w kształcie krzyża, osiągając długość 155 stóp. Nawa poprzeczna sięgała 54 stóp wysokości, a jej szerokość wynosiła 24 stopy. Obiekt wyposażono w dwie nawy boczne, każda z wysokością 24 stóp i szerokością 16 stóp. Wieża, sięgająca 190 stóp, stanowiła istotny element architektoniczny. Dodatkowo, nawa środkowa została osadzona na dziesięciu filarach wykutych z piaskowca.

Już na jesieni 1866 roku rozpoczęto odprawianie nabożeństw przy tymczasowo przeniesionym ołtarzu oraz ławkach. Wnętrze kościoła z biegiem czasu wzbogacano o różnorodne dzieła sztuki. Główny ołtarz oraz trzy ołtarze boczne zostały wykonane przez rzeźbiarza z Monachium, Adalberta Sickingera. Ołtarz główny ozdobiono obrazem olejnym przedstawiającym chrzest Chrystusa w Jordanie. Z poprzedniej świątyni do nowego kościoła przeniesiono również XVI-wieczną kamienną kropielnicę. Filary zyskały stylowe dekoracje w postaci rzeźb dwunastu apostołów. Powstało także ogrodzenie, które składało się z czternastu stacji drogi krzyżowej oraz dwudziestu siedmiu scen z życia Jezusa i Matki Najświętszej.

W 1945 roku podczas II wojny światowej kościół doświadczył bombardowania, jednak wiele elementów jego pierwotnego wystroju przetrwało. Witraże, zaprojektowane przez firmę Mayer z Monachium, ocalały i stanowią cenną część dziedzictwa artystycznego. Świątynia została odbudowana w 1950 roku. Niestety, w lipcu 1997 roku kościół został zalany przez wielką powódź, a poziom wody wewnątrz przekroczył metr. W wyniku tego zdarzenia zawalił się jeden z drewnianych ołtarzy. Po ustąpieniu wody przystąpiono do usuwania szkód, osuszania ścian oraz odnawiania ławek i dolnych części ołtarzy.

W transepcie świątyni uwagę przyciągają dwa witraże pochodzące z około 1900 roku. Pierwszy z nich, autorstwa Otto Lazara z Raciborza, przedstawia w czterech częściach postacie: św. Annę z Maryją, św. Edwarda króla niosącego mężczyznę, św. Katarzynę z kołem oraz św. Stanisława biskupa z Piotrowinem. U podstaw rysunków znajduje się inskrypcja „Bogu na chwałę”, herb książąt von Ratibor, herb Raciborza oraz godło Polski. Drugi witraż, zatytułowany „Sąd Ostateczny”, został stworzony przez mistrza Franza Borgiasa Mayera z Monachium, również z lat 1900.

Obraz cierpiącego Jezusa

W kościele św. Jana Chrzciciela w Raciborzu znajduje się ważny obraz cierpiącego Jezusa, który stanowi kluczowy element tego miejsca. Obraz ten umieszczono w górnej części bocznego ołtarza Krzyża Świętego. Dzieło powstało na przełomie XVII i XVIII wieku i zostało namalowane na desce przez nieznanego artystę. Obraz ukazuje umęczone oblicze Jezusa, który jest ukoronowany cierniem i biczowany, z raną na prawym boku, z której tryska krew.

Jak wynika z ustnych przekazów, przedstawiony w obrazie wizerunek Zbawiciela był uznawany przez wiernych za zbyt przerażający. W związku z tym zrodziła się myśl, aby namalować łagodniejszą wersję postaci Chrystusa. Istnieje informacja, że jedna z prominentnych osób związanych z pobliskim zamkiem postanowiła ufundować kopię tego obrazu dla parafii. Wydana w 1827 roku reprodukcja znajduje się w ołtarzu głównym, umieszczona nad wizerunkiem Matki Boskiej, a poniżej obrazu chrztu Pana Jezusa. Kopia namalowana została na płótnie i z bliskiej odległości można dostrzec liczne zmarszczenia.

W dolnym prawym rogu kopii umieszczono łaciński napis:

VIENI DE VIENI O. PECATORE INGRATO DENTED AL MIO COSTATO. 1827

W tłumaczeniu na język polski brzmienie tego tekstu to: Przyjdź, ach przyjdź, niewdzięczny grzeszniku, umocnij się przy moim boku. 1827. Obraz ukazuje Jezusa z okaleczonymi dłońmi, który wskazuje na ranę swego prawego boku, podczas gdy na jego twarzy widać spokój i łagodność. Wokół głowy Zbawiciela rozchodzą się promienie. Na lewym ramieniu artysta namalował szkarłatny płaszcz, a na czole i skroniach widoczne są kropelki krwi. Pomimo że Jezus nosił koronę cierniową, to nie jest ona namalowana na obrazie. Wygląda na to, że ktoś nałożył ją na obraz, jednak nie wiadomo, kto i kiedy to uczynił.

W przeszłości obraz ten był przedmiotem kultu. Z dostępnych informacji wynika, że już w 1817 roku na Ostróg odbywały się pielgrzymki. Największa ich liczba miała miejsce z okazji odpustu św. Jana Chrzciciela. Wierni często twierdzili, że idą do Cudownego Pana Jezusa. Zgromadzenie kilkuset pielgrzymów w 1827 roku doprowadziło do sporządzenia kosztorysu na budowę nowego murowanego kościoła, który rozpoczęto wznosić w roku 1856.

Obecnie w kościele, w każdy piątek o godzinie 18:00, odbywa się nabożeństwo do Cudownego Pana Jezusa. W czasie tych modlitw odmawiana jest koronka do Miłosierdzia Bożego, a także modlitwa o Boże Miłosierdzie oraz specjalna litania. Po modlitwie następuje wystawienie Najświętszego Sakramentu oraz krótka adoracja, która kończy się błogosławieństwem sakramentalnym. W trakcie nabożeństwa śpiewane są pieśni ku czci Cudownego Pana Jezusa. Przed obrazem znajduje się księga, w której wierni zapisują swoje prośby i podziękowania kierowane do Chrystusa Cierpiącego, co jest odczytywane podczas nabożeństwa.

---

Oceń: Kościół św. Jana Chrzciciela w Raciborzu

---