Pomnik Josepha von Eichendorffa w Raciborzu

---

Joseph von Eichendorff

Joseph von Eichendorff, urodzony 10 marca 1788 roku w Łubowicach pod Raciborzem, a zmarły 26 listopada 1857 roku w Nysie, to postać uznawana za jednego z czołowych przedstawicieli niemieckiego romantyzmu. Jego twórczość obejmuje 608 wierszy, 3 epickie poematy, 9 sztuk teatralnych, 13 nowel i opowiadań oraz jedną powieść. Utwory Eichendorffa odznaczają się nie tylko poetyckim kunsztem, ale także malowniczymi opisami przyrody, które pamiętał z beztroskich lat dzieciństwa spędzonego w regionie raciborskim.

Przywiązanie do rodzinnych stron oraz ich wpływ na jego twórczość jest szczególnie widoczne w jego dziełach. Niestety, względy polityczne, związane z dążeniem do zatarcia śladów niemieckiej kultury na Śląsku po II wojnie światowej, spowodowały, że twórczość Eichendorffa przez długi czas była ignorowana w jego ojczyźnie. Sytuacja zaczęła się zmieniać dopiero w roku 1988, kiedy to obchodzono dwusetną rocznicę jego urodzin.

W dniach tej rocznicy, w Łubowicach odprawiona została msza, podczas której modlono się za poetę, a przed ruinami jego rodzinnego pałacu recytowane były jego wiersze. Wieczór ten stanowił symboliczne przebudzenie kultu Eichendorffa w jego rodzinnym regionie. Niezwykle istotnym wydarzeniem było także odsłonięcie pomnika uczczającego jego pamięć w 1994 roku. Od tego czasu, rocznica związana z jego aktywnym upamiętnieniem, przypadającą na 4 września, jest obchodzona w Raciborzu jako „Dni Eichendorffa”.

Historia

Pomnik Josepha von Eichendorffa w Raciborzu jest świadectwem dbałości mieszkańców o dziedzictwo kulturowe. Inicjatywa budowy tego znamienitego monumentu wyszła z Towarzystwa Śpiewaczego „Liedertafel”, które pragnęło uczcić nie tylko 75-lecie swojej działalności, ale także 50. rocznicę śmierci znakomitego poety, mającą miejsce w 1907 roku.

W celu zdobycia funduszy na realizację projektu, Towarzystwo zwróciło się do niemal 9000 stowarzyszeń śpiewaczych na terenie Niemiec. Na apel odpowiedziało około 800 organizacji, co zaowocowało zebraną kwotą 8000 marek. Dodatkowe 4000 marek wydatkowane zostało z miejskich zasobów oraz dotacji przyznanej przez rząd prowincji śląskiej.

Co do lokalizacji pomnika, pojawiły się kontrowersje. Towarzystwo proponowało umiejscowienie monumentu przed nieistniejącym budynkiem starostwa, zlokalizowanym przy ówczesnej ulicy Dworcowej, obecnie ul. Mickiewicza. Natomiast władze miasta sugerowały, aby pomnik stanął na placu przed zakładem św. Notburgi, znanym dzisiaj jako plac Jagiełły. Miejscy urzędnicy obawiali się, że lokalizacja wskazana przez komitet mogłaby nie być odpowiednia dla pomnika o symbolice państwowej.

W miarę upływu czasu i wzmożonych dyskusji, Towarzystwo zaczęło stawiać warunki, grożąc przeniesieniem pomnika do innego miasta, jeżeli nie dojdzie do uzgodnienia właściwej lokalizacji. Ostatecznie udało się osiągnąć porozumienie, a projekt mógł zostać zrealizowany. Wykonanie rzeźby poety powierzono profesorowi berlińskiej Akademii Sztuk Pięknych, Johannesowi Boesemu, pochodzącemu z Ostroga.

Uroczystość odsłonięcia pomnika miała miejsce w niedzielę 26 września 1909 roku. W dniu poprzedzającym wydarzenie odbyła się akademia w nowej raciborskiej sali koncertowej „Tivoli”. Dzień odsłonięcia rozpoczął się od porannego koncertu, a następnie, o godzinie 13:30, odbył się pochód z Polko-Platz (dzisiaj plac Wolności), z udziałem chórów, cechów rzemieślniczych oraz dzieci szkolnych, łącznie z dwoma orkiestrami. Uczestnicy podążyli ulicą Długą, przez rynek, ulicą Nową, oraz ul. Drzymały i Mickiewicza, aż do budynku starostwa.

Po serii przemówień w obecności licznej rzeszy mieszkańców pomnik został odsłonięty, a nadburmistrz przejął go pod opiekę miasta.

Jednak w 1945 roku, w wyniku wkroczenia Armii Czerwonej, oryginalny pomnik został usunięty z cokołu, którego ślad zaginął. Murowany cokół przetrwał jeszcze przez wiele lat, zanim zniknął bez wieści. Na przełomie XX wieku podjęto próby odnalezienia pomnika, które jednak zakończyły się niepowodzeniem. W końcu Rada Miejska, na wniosek radnych mniejszości niemieckiej, postanowiła ponownie usytuować pomnik. W tym celu powołano zarząd Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców Województwa Śląskiego, który w kwietniu 1993 roku zorganizował pierwsze spotkanie.

Projekt odnowionego pomnika powierzono Georgowi Lattonowi, rzeźbiarzowi z Krzanowic, a jego odlew wykonały Gliwickie Zakłady Urządzeń Technicznych. W międzyczasie udało się odnaleźć fragmenty zaginionego cokołu.

Ostateczne odsłonięcie odbudowanego pomnika miało miejsce 4 września 1994 roku, na jego dawnym miejscu. Uroczystość rozpoczęła się od koncelebrowanej, dwujęzycznej mszy świętej w kościele farnym. Po mszy uczestnicy przeszli pod pomnik, gdzie odbył się występ chórów oraz przemówienia lokalnych polityków i zaproszonych gości. Symboliczne przecięcie wstęg w barwach flag Polski i Niemiec miało miejsce dzięki ówczesnemu prezydentowi miasta Andrzejowi Markowiakowi oraz księciu raciborskiemu Franciszkowi I Albrechtowi von Ratibor.

Charakterystyka

Pomnik Josepha von Eichendorffa stanowi wyjątkowe dzieło sztuki, które ukazuje poetę siedzącego na dębowym pniu, co jest bezpośrednim odniesieniem do jego nazwiska – „Eiche” tłumaczy się na niemiecki jako „dąb”. W lewej ręce trzyma zamknięty zeszyt, a w prawej ołówek, co symbolizuje jego twórczość literacką. Ta rzeźba została odlana z brązu w Gliwickich Zakładach Urządzeń Technicznych, osiągając wysokość 245 cm. Pomnik umieszczony jest na cokole z czerwonego granitu, co dodaje mu monumentalnego charakteru; jego całkowita wysokość wynosi wraz z cokołem 410 cm.

Na cokole, który jest kopią oryginału, wyryty jest napis: „Josef Freiherr v. Eichendorff 1788-1857”, a na tylnej stronie pomnika umieszczono dedykację: „Dem Sänger des Waldes Josef von Eichendorff gewidmet von den deutschen Männergesangvereinen und von Gesangsfreunden. Enthüllt zum 75-jährigen Stiftungsfeste des M.G.V. Liedertafel Ratibor, 26. Sept. 1909”, co tłumaczymy na: „Piewcy lasu Josefowi von Eichendorffowi, wzniesiony przez niemieckie męskie towarzystwa śpiewacze i przez przyjaciół pieśni. Odsłonięto z okazji 75-lecia założenia Męskiego Towarzystwa Śpiewaczego „Liedertafel”. Racibórz, 26 września 1909 r.”. Na podstawie rzeźby, z boku, widoczny jest również napis: „J. Boese 1909 Kopie G. Latton 1993”.

Obok wspaniałego pomnika znajduje się miejsce jego usytuowania – centrum Raciborza, w niedalekiej odległości od skrzyżowania ulic Młyńskiej i Mickiewicza, w miejscu dawnym placu Zborowym. Pomnik usytuowany jest mniej więcej w połowie drogi z dworca PKP na rynek. Co ciekawe, tuż za tym obiektem znajduje się Galeria Młyńska, która została otwarta w 2008 roku.

Pomnik Josepha von Eichendorffa nie jest odosobnionym dziełem, a w rzeczywistości w Polsce można odnaleźć również inne pomniki tego niemieckiego romantyka. W szczególności należy wspomnieć, że jego podobizny rozmieszczone są w takich miejscach jak Brzeziu, Königswinter, Dębowcu, Nysie, Rudach oraz w parku Szczytnickim we Wrocławiu, gdzie zachował się tylko cokół. Poza tym, w Polsce znajdują się liczne tablice pamiątkowe, a wiele ulic oraz szkół nosi jego imię. Nie sposób pominąć także pamiątkowych znaczków oraz monet upamiętniających tego wybitnego poetę. W Łubowicach funkcjonuje z kolei izba pamięci poety, co podkreśla jego znaczenie w polskiej kulturze i literaturze.

---

Oceń: Pomnik Josepha von Eichendorffa w Raciborzu

---